'Met voeding en beweging heb je zelf impact op je gezondheid'

Strijd tegen diabetes type2: initiatieven (4)

Een van de snelst stijgende chronische ziekten van deze tijd is diabetes type2. Net als bij hart- en vaatziekten, obesitas, en diverse vormen van kanker is leefstijl ook op diabetes type2 van grote invloed. Onderzoekers van het Erasmus MC berekenden dat 1 op 3 van de huidige volwassenen diabetes krijgt. In Nederland worden tal van initiatieven op touw gezet om het tij te keren. In deze rubriek vertellen diverse betrokkenen over het initiatief waar zij hun schouders onder zetten. Christiaan Rademaker, regioregisseur bij Menzis: ‘De zorgverzekeringswet – de basis van wat wij uitvoeren - is erg gericht op ziekte. Bijvoorbeeld als je diabetes hebt, dan is er een ketenzorgprogramma bij de huisartsen. Vanuit Menzis proberen we de stap naar voren te maken.’

Die stap naar voren, meer richting preventie, uit zich bij Menzis in een aantal projecten en programma’s ter bevordering van de leefstijl.

De Samen Gezond app is een module die mensen helpt om hun voedings- en bewegingsgedrag in kaart te brengen. Christiaan Rademaker: ‘Het unieke hieraan is dat die app toegankelijk is voor zowel leden als niet-leden van Menzis. Als je bijvoorbeeld je ritten op Strava bijhoudt of een stappenteller hebt, kan je die koppelen aan de Samen Gezond app, en dan krijg je een fitscore.’ Op die manier kan men punten verdienen, en leden van Menzis hebben het extra voordeel dat ze die kunnen inwisselen voor allerlei gadgets. Van een stormparaplu tot een bioscoopkaartje, van boeken tot een virtual reality bril. De beweegcomponent van de app wordt binnenkort uitgebreid met voedingsadvies.

‘De maatschappij is steeds meer gericht op gemak, het moet allemaal niet teveel moeite kosten’, aldus Rademaker. Volgens hem zijn er al heel wat mensen die wat meer gaan wandelen, of wat vaker de fiets nemen, maar zit die trend veelal nog bij een beperkte groep. Menzis heeft als verzekeraar een relatief grote groep leden die lager opgeleid zijn. Daar komen chronische aandoeningen relatief vaak voor. ‘Vandaar dat we daar ook veel aandacht aan besteden.’

Eigen doelen formuleren

Herstelcirkel in de Wijk is een van de programma’s die Menzis faciliteert en ondersteunt. ‘Dat is een programma voor mensen die diabetes (type2, red.) hebben, en is gestart in Lent bij een academische huisartsenpraktijk (gekoppeld aan de Radboud Universiteit). Henk Schers is daar de roerganger die dit project heeft omarmd. Voor het gros van de mensen voeren ze het ketenzorgprogramma uit: medicatie, op regelmatige basis naar de POH,… Dat is een onderhoudsprogramma. Je bent dan niet echt bezig met het onderliggende probleem, maar je zorgt in feite dat mensen comfortabel zijn in wat ze hebben. Zo zit er bijvoorbeeld qua medicatie alleen maar een opbouwschema in.’ Een afbouwschema bestond nog niet. Daar is Schers druk mee aan de slag. Veranderkundige, Huub ter Haar, staat mede aan de basis van Herstelcirkel in de wijk. 

Het programma, dat inmiddels is uitgebreid naar andere locaties en groepen, ziet er als volgt uit: De huisartsenpraktijk selecteert voor Herstelcirkel in de Wijk een groep van diabetespatiënten die nog niet zo lang diabetes hebben, en die allen de motivatie hebben om er zelf iets aan te doen. Samen met de huisartsen formuleren de deelnemers hun eigen doelen. ‘Ze kijken echt naar het individu. Wat wil je bereiken? Welke positieve gezondheidsgedachte zit daarachter? Hoe ga je dat doen? Dus eigenlijk stapje voor stapje. En als je die stap hebt gezet, dan zie je: O, het lukt om die stap te zetten, dus ik kan er nog wel eentje. Soms zijn de ambities veel te hoog, maar de groepsleden stimuleren elkaar. En ze vragen raad aan elkaar: Dit is voor mij echt moeilijk…hoe pak jij dat aan?’ Daarnaast krijgen de deelnemers begeleiding van een leefkrachtcoach die ook advies geeft over onder meer voeding en beweging. ‘Een fysiotherapeut en een diëtist zijn er ook aan gekoppeld maar meer als extra expertise nodig is. De leefkrachtcoach neemt het voortouw.’

Wandelgroep van Herstelcirkel in de Wijk

Het programma is een alternatief voor het ketenzorgtraject waarbij de patiënt de standaard procedure doorloopt. Wanneer deelnemers leefstijlprogramma succesvol doorlopen, hoeven ze niet meer in het ketenzorgprogramma. ‘Je zou kunnen zeggen dat daarmee de markt van de huisarts afneemt. Maar huisartsen zijn altijd inhoudelijk georiënteerd en zullen altijd gaan voor de gezondheid van hun patiënten. En zij krijgen ook betaald voor dat alternatieve programma. Bovendien heeft een huisarts ook belang bij gezonde populatie, want hij krijgt een soort abonnementstarief per patiënt. Dus hoe gezonder je populatie, hoe makkelijker een huisarts het heeft.’ Herstelcirkel in de Wijk is nu nog redelijk kleinschalig, maar Menzis krijgt steeds meer vraag uit andere gebieden dan Arnhem en Nijmegen.

Resultaat boven verwachting

‘De eerste groep heeft nu twee jaar gedraaid.’ Het eerste jaar wordt de groep intensief begeleid, het tweede jaar minder intensief. ‘Daarna houdt de ondersteuning vanuit het project eigenlijk op, maar die groep deelnemers gaat verder. Die mensen vormen een coöperatie. Uiteraard is er altijd medische back-up, maar de begeleiders leggen er wel de nadruk op dat hoe meer de deelnemers hun eigen verantwoordelijkheid nemen, hoe beter het is.’

De resultaten van dit initiatief liegen er niet om. ‘Gewichtsreductie lukt nagenoeg iedereen. En het lukt bijna de helft van de deelnemers om van de medicatie af te komen. Zeker bij de doelgroep die nog niet zo lang diabetes heeft, hoop je door voeding en beweging iets te resetten of in gang te zetten. Ik vond dit resultaat in ieder geval boven verwachting. Wij zijn heel blij met het resultaat.’

De Radboud Universiteit verzamelt data om conclusies te kunnen trekken die op bewijzen gebaseerd zijn. Dat is voor de verzekeraar belangrijk om dit programma verder uit te rollen. Maar de vraag rijst: wat is het groeitempo waarin je aan de slag kan? ‘We gaan nu naar een ander gebied. Lukt het om het programma zo te vertalen dat het bij andere huisartsen werkt? We hebben nog een leertraject te gaan. Van  programma’s op andere gebieden hebben we geleerd: Als je te hard wil groeien, dan raakt de kwaliteit soms op de achtergrond. Dus we vinden het belangrijk dat we het goed doen, en dat het niet ten onder gaat aan zijn eigen succes.’

Stap richting preventie

Naast Herstelcirkel in de Wijk, is er  in Apeldoorn en Doetinchem een gecombineerde leefstijlinterventie voor prediabetespatiënten, SLIMMER, mede ontwikkeld door de GGD. ‘Wij hebben een collectiviteit voor de minima: de Garantpolis. Onder die polis zit een aanvullende verzekering. De gemeente draagt daar – samen met ons - wat aan bij. Daarin zit een budget voor leefstijlverandering. SLIMMER en X-FITTT (een andere gecombineerde leefstijlinterventie) worden onder dat budget gedraaid.’ Rademaker benadrukt dat het terugdringen van diabetes een gedeelde verantwoordelijkheid is. ‘Financieel zit het best ingewikkeld in elkaar. Bij een diabetespatiënt dat is eigenlijk wel helder: de ketenzorg is een verzekeringskwestie. Maar iemand die in de prediabetesafse zit, is eigenlijk nog niet echt ziek…’ Toch vindt de regioregisseur dat Menzis ook hier een gedeelde verantwoordelijkheid heeft. Vandaar dat de verzekeraar ook daar een programma voor aanbiedt. ‘Maar hoe verder je naar voren gaat, hoe meer afstemming je met de gemeente moet hebben. Dan kom je steeds meer in de reguliere preventie activiteiten.’ Die zijn niet opgenomen in de zorgverzekeringswet, en kunnen dus niet vergoed worden door de verzekeraars. ‘Uiteindelijk is voor ons een gezond Menzis-lid het belangrijkste. We willen met dit soort projecten laten zien: we willen je vooral helpen om gezond te blijven, veel meer dan alleen maar betalen op het moment dat er zorg geleverd is.’

Rademaker vindt het belangrijk dat de leefstijlcoach vanaf 2019 in de basisverzekering wordt opgenomen. ‘Dat is een bijzondere stap richting preventie die het heel wat makkelijker zou maken om dit soort programma’s landelijk dekkend aan te bieden.’

GO in Zetten

Speciaal voor kinderen heeft Menzis het GO programma (Gezond Onderweg) in samenwerking met de eerstelijns zorg. De huisartsen constateerden in aandachtswijken een vrij grote groep kinderen met obesitas. ‘Waar het bij Herstelcirkel een groepsaanpak is, betreft het hier een individuele aanpak: het kind en het gezin. Die ouders leren mee: Hoeveel suiker zit nou overal in? Wat geef ik best mee in de lunchtrommel? En terwijl dat niet de insteek was, zien we dat ook die gaan afvallen. In die groep valt veel winst te behalen, maar het is tegelijk een lastige doelgroep.’

Onderdeel van grotere beweging

Rademaker erkent dat leefgewoonten veelal worden beïnvloed door de groep waartoe men behoort. ‘In die zin moeten wij ook onderdeel zijn van een grotere beweging. Wij zijn 1 kleine radar in het geheel, maar het gaat ook over de voedingsindustrie. Als ik bij de bouwmarkt kom, dan liggen daar ook de stroopwafels bij de kassa, terwijl ik kom om schroeven te kopen. Eten is overal; het is een verdienmodel.’

De regioregisseur vraagt zich af of de toekomst in Nederland er gaat uitzien zoals hij nu in Amerika ziet gebeuren: een heel grote groep die echt veel te zwaar is, met tal van chronische aandoeningen, en een heel kleine groep die helemaal op uiterlijk is gericht: strakke lijven en super gezonde leefstijl.  ‘Ik hoop dat mensen vooral de beweging, die op gang is gekomen, meekrijgen. De idee dat voeding en beweging een grote invloed heeft op je gezondheid. Als we nu het zaadje kunnen planten bij mensen zodat ze gaan beseffen: het kan! Als je een aantal stappen zet, met je voeding, met je beweging, misschien geholpen door de Samen Gezond app, dan heb je echt heel veel in handen om impact op je eigen leven te veroorzaken als het gaat om gezondheid. Dat is eigenlijk de beweging die we willen inzetten. Een deel kan dat zelf, of met behulp van de app, en de ander heeft een leefstijlprogramma nodig. Maar alles is goed. Als je het maar probeert!’